Mujeres Argentinas: Argentijnse vrouwen
Historicus Félix Luna schreef de teksten voor Navidad Nuestra. De meeste liederen gaan over historische Argentijnse vrouwen, een enkele over een groep – de immigrante in Argentinië-, soms staat een historisch voorbeeld voor een groep, zoals de Argentijnse leraressen in het lied Rosarita Vera.
Naar Nederlandse maatstaven doen de liederen vaak erg heldhaftig en patriottisch aan, maar ook vrouwen die zich buiten de maatschappij plaatsten komen aan bod.
Lees meer over Argentijnse ritmes …
Gringa chaqueña – de immigrante van El Chaco. ritme: guarania-galopa. 
Gringa Chaqueña door Mercedes Sosa en Facundo (de zoon van) Ramírez
Gringa chaqueña is het enige lied in Mujeres argentinas dat over een naamloze vrouw gaat, namelijk over de vele immigrantes die, vooral rond 1900, uitwaaierden over het Argentijnse binnenland. El Chaco is een noordelijke provincie, grenzend aan Paraguay, waarin indertijd de katoenteelt van de grond kwam. Het vloeiende guarania-ritme en de puntiger galopa worden zowel in het noordoosten van Argentinië als in Paraguay gebruikt. Het lied beschrijft in de ik-vorm hoe de immigrante de handen uit de mouwen steekt om een nieuw land op te bouwen, kinderen baart, van dorre aarde vol distels een akker met katoen schept, het land tot het hare maakt. “Chaco, terwijl ik je het leven gaf voelde ik me helemaal gringa (immigrante) en óók helemaal chaqueña (vrouw uit El Chaco)”.
Juana Azurduy ritme: noordelijke cueca.
Juana Azurduy gezongen door Javier Rodríguez
Juana Azurduy streed rond 1810 tegen de Spanjaarden in het huidige Bolivia en noorden van Argentinië. Samen met haar man Manuel Padilla speelde ze een belangrijke rol in de bevrijdingsstrijd. Ze wordt daarom geëerd in Bolivia en Argentinië. Nadat haar man in 1816 gesneuveld was nam ze het bevel over de troepen van hem over. Ze sprak niet alleen Spaans, maar ook de indianentalen Quechua en Aymara.
In Bolivia is een provincie naar haar genoemd. In 2009 verhoogde President Cristina Fernandez van Argentinië haar legerrang postuum van kolonel naar generaal.
Toen Mujeres argentinas uitkwam was de herinnering aan Juana vervaagd. Het lied heeft duidelijk bijgedragen aan haar revival in Argentinië.
“Juana Azurduy, bloem van Alto Perú, er is geen waardiger bevelhebber dan jij, amazone van de vrijheid”.
Juana Azurduy gezongen door corona-formatie en aan het eind door Mercedes Sosa 2020, met ‘historische’ beelden van Juana.
Rosarito Vera maestra – Rosita Vera onderwijzeres. ritme: zamba. Rosarito Vera door Patricia Sosa en o.a. Lito Vitale
Rosario Vera was onderwijzeres in de provincie La Rioja en richtte in 1900 de eerste kleuterschool van Argentinië op. Zij was een pionier in de voorschoolse educatie en besteedde veel aandacht aan creativiteit, handvaardigheid en natuur. Naast haar directe toewijding aan het onderwijs publiceerde ze pedagogische werken en kinderboeken. Toen zij na meer dan 50 jaar onderwijs in 1950 overleed werd zij uitgeroepen tot “onderwijzeres van het land” en werd haar sterfdag, 28 mei, in Argentinië de “Dag van de kleuterschool”.
Het lied is een eerbetoon aan Rosarito en alle leerkrachten.
“Wat een prachtig beroep, je roeping, het wonder van de vorming, al die kinderen die je hebt, miljoenen Argentijnen gekleed als sneeuw”. (Vooral op openbare scholen in Argentinië hebben de kinderen een witte jas als uniform aan).
Dorotea la cautiva – Dorotea de boeiende. ritme: milonga
Dorotea la cautiva door Mercedes Sosa, originele LP.
Dorotea Bazán is een, al of niet historische, vrouw uit een boek van Lucio Mansilla. Zij werd als jonge vrouw geroofd door Mapuches van de Ranquelstam. Toen zij vele jaren later bevrijd werd door militairen weigerde zij terug te keren naar haar oude leven.
“U verbaast zich, kapitein, dat ik terug wil naar mijn leven als Ranquel. Ik ben geen blanke meer, maar Indiaans geworden en ik ben nu een boeiender persoon dan toen. Ik wil blijven in de smart van mijn Ranquelvolk”.
Het ritme, de milonga, is een ‘wit’ ritme, gebruikt door de gauchos op de pampa. Het ritme is in de begeleiding duidelijk te horen, maar de stem klinkt wat anders en doet denken aan westelijker ritmes.
Alfonsina y el Mar – Alfonsina en de zee. ritme: zamba
Alfonsina y el Mar door Javier Rodríguez Almelo 2016, ook te vinden op cd Misa Criolla/Algo+
Het bekendste lied van Mujeres argentinas. In de Spaanstalige wereld zelfs één van de meest geliefde liederen in het algemeen. In Nederland is het publiek vaak aangedaan door het lied zonder te weten wat er gezongen wordt. De bekende Argentijnse dichteres Alfonsina Storni liep in de nacht van 25 oktober 1938 de oceaan in bij Mar del Plata. Zij leed aan borstkanker en na therapie was de tumor teruggekomen. Onduidelijk is of er ook een ongelukkige liefde meespeelde in haar beslissing.
Het lied vertelt hoe de zee haar liefdevol opneemt en troost. ‘Zeepaardjes dansen aan haar zijde …’ ‘Zo ga je, Alfonsina, in je eenzaamheid, naar welke nieuwe gedichten ging je op zoek? Een oude stem van wind en zout brengt je ziel tot rust’. Het lied eindigt met Alfonsina’s laatste woorden: “als hij naar me vraagt, zeg hem dan dat ik ben weggegaan”.
Alfonsina en de Zee door Astori Amsterdam 2018
Manuela la tucumana – Manuela uit Tucumán. ritme: triunfo Manuela la tucumana door Silvana Dencheff en andere leerlingen van het Conservatorium van Necochea, met dans
Manuela (Hurtado de) Pedraza was een vrijheidsstrijdster die, net als Juana Azurduy, aan de zijde van haar man streed. In de laatste strijd om Buenos Aires, tegen de Britten van 10-12 augustus 1806, sneuvelde haar man, waarna Manuela de Britse soldaat die hem doodde aan haar bajonet reeg en hem zijn musket afhandig maakte, waarmee ze door vocht.
Tegenwoordig wordt er een Manuela Pedraza-onderscheiding uitgereikt aan vrouwen die zich onderscheiden door sociale actie in Argentinië.
Las cartas de Guadalupe – De brieven van Guadalupe. Las cartas de Guadalupe door Mercedes Sosa, originele LP
Guadalupe Cuenca was nog een jong meisje toen haar man, Mariano Moreno, naar Engeland gestuurd werd. Met hun kind bleef ze achter en stuurde lange brieven naar haar man over alles wat er in Buenos Aires gebeurde. De brieven kwamen nooit aan. Ze was al lang weduwe zonder dat ze dat wist. De brieven werden aan haar teruggestuurd, maar ze opende ze nooit en bleef 50 jaar schrijven. Ze werden 150 jaar later gepubliceerd in een boek van Williams Alzaga. Félix Luna was het boek aan het lezen toen hij aan Mujeres argentinas begon.
En casa de Mariquita – In het huis van Mariquita. ritme: refalosa En casa de Mariquita door Las Voces Blancas
Mariquita Sanchez de Thompson was een eigenzinnige vrouw van goede komaf. Ze maakte van haar huis een ontmoetingsplaats voor vrienden, de elite van haar tijd, waar meningen werden uitgewisseld en gevormd, meestal voor de patriottische zaak. Ze werd alom gerespecteerd. Later viel zij in ongenade bij de machthebbers en woonde een tijd in Montevideo. Hoogbejaard keerde zij terug en vormde weer, briljant als altijd, een ontmoetingsplaats in Buenos Aires. Daar stierf zij op 23 oktober 1868.
Volgens de overlevering werd het Argentijnse volkslied in haar huis voor het eerst gezongen, op 14 mei 1813.
Het lied beschrijft hoe een volksvrouw naar het huis van Mariquita gaat om wat nieuws op te vangen. Daar hoort zij een lied dat verwoordt wat zij altijd al had willen zeggen.