Partituren
Van de Misa Criolla bestaan verschillende partituren:
– Oude partituur (Lawson Gould/ Capriccio, verkrijgbaar in reguliere muziekhandel, eventueel te huur bij Korenbond). De meeste instrumenten staan er niet in beschreven, maar voor een koor is de partituur goed bruikbaar. De notering is voor koorleden wat ingewikkelder, maar sommige dirigenten vinden de notering juist meer inzicht geven.
– Argentijnse partituur 1989 (in Nederland verkrijgbaar bij St Argentijnse Muziek, geen huurpartituren). Werd door Ramírez zelf na 1989 gebruikt. Meer instrumenten beschreven + aanwijzingen voor verder gebruik instrumenten zoals Ramírez zelf dat gewoonlijk deed. Voorzien van Nederlandse vertaling en uitspraakregels. Ingezongen oefen-cd ook verkrijgbaar.
– 
Arrangement voor vrouwenkoor en voor mannenkoor verkrijgbaar op basis van de Argentijnse versie.
Binnen een koor zijn de twee versies NIET te combineren. Met wat afspraken kan een solist eventueel wel met een andere partituur werken, maar stem tevoren af! In de opname met Carreras is te horen dat Carreras de oude partituur gebruikt en het koor de Argentijnse. Lees meer over achtergronden partituren …
Bezetting
De bombo en de charango zijn bij uitstek creoolse instrumenten, die vanaf het begin in de Misa werden gebruikt. In de oude partituren stonden deze instrumenten veelal niet vermeld. Hetzelfde gold voor de inheemse fluiten. De Argentijnse bespelers van deze instrumenten speelden op gehoor, konden zelfs vaak geen noten lezen, en in het buitenland waren die instrumenten niet te vinden. Waarschijnlijk was dat de reden dat ze niet in de partituren voorkwamen. Voor dirigenten buiten Zuid-Amerika is dat lastig, omdat zij niet zo veel improvisatie gewend zijn. In het Argentijnse arrangement van 1989 worden de oorspronkelijke instrumenten beter genoteerd.
Lees meer over Argentijnse instrumenten …
Voor Ramírez zelf was de minimumbezetting piano of klavecimbel, percussie, charango, gitaar. Als de bassist of de fluitist afwezig was voerde hij de mis gewoon zonder uit!
– koor SATB. Er zijn bij de Stichting Argentijnse muziek ook partituren voor vrouwenkoor SSMA en mannenkoor TTBB verkrijgbaar.
– tenor of sopraan, eventueel twee tenoren of twee sopranen.
– klavecimbel of piano
– percussie: bombo, eventueel tumbadora en een scala aan kleine percussie-instrumenten, zoals chas chas (een bundel geitennagels, zie foto), güiro, maracas, een met zaad gevulde peul etc.
– gitaar
– contrabas (vaak vervangen door basgitaar)
– charango (een snaarinstrument uit de Andes)
– quena (de rechte fluit van de Inca’s)
– sikus (de Zuid-Amerikaanse dubbele panfluit)
In Nederland zijn verschillende, meestal Zuid-Amerikaanse, groepen die regelmatig de Misa Criolla begeleiden.
Instuderen
De korte (ca 18 minuten), toegankelijke Misa Criolla is minder makkelijk voor een koor dan het lijkt.
De ritmes zijn niet eenvoudig. Met name de chacarera (in het Credo) levert voor veel koren problemen op. De meeste ritmes zijn oorspronkelijk dansen. Dat betekent dat het tempo strikt is. Aan het einde van een deel of ritme gebruikt Ramírez wel vaak fermaten.
Voor Nederlandse dirigenten is de improvisatie van solist en/of instrumentalisten soms een verrassing. Voordeel van de improvisatie is dat de meeste begeleidingsgroepen ook hun spel kunnen aanpassen om een koor zo nodig meer ritmische steun te geven. Een zanger met de neus in de partituur in plaats van richting dirigent kan de mis onmogelijk goed zingen! ‘Zakken’ en gebrek aan puntigheid zijn dan de valkuilen. Thuis studeren op de teksten en luisteren naar een goede (oefen-)cd helpt enorm. De cd van Javier Rodríguez geeft de beste indruk van de Argentijnse versie van de Misa Criolla. Hiervan is ook een oefen-cd verkrijgbaar. De cd van Música Temprana geeft de Lawson-Gouldversie goed weer.
Akoestiek en geluidsversterking
Koren treden vaak op in kerken. Voor klassieke stukken is dat uitstekend, maar de combinatie van koorzang en percussie geeft al gauw een kakofonie van geluid. Bovendien valt de gitaar weg tegen een piano en een koor. Ramírez zelf gebruikte altijd geluidsversterking.
Misa Criolla in een klein kerkje is te proberen met alleen lichte versterking van de gitaar. Gebruik dan liever een piano dan een vleugel.
In een grote kerk (meer dan ca 300 plaatsen) is goede geluidsversterking onontbeerlijk. Het probleem is het grootst op de achterste rijen. Ook goede geluidstechnici hebben meestal geen ervaring met de combinatie van moeilijkheden die werken in een kerk met deze muziek oplevert. Een theaterzaal is voor deze muziek bijna altijd beter. De meerkosten worden veelal deels terugverdiend doordat de kostbare geluidsapparatuur daar al aanwezig is. Pas op: een akoestische zaal heeft veelal hetzelfde probleem als een kerk! Zie ook de algemene pagina over Argentijnse muziek uitvoeren.