Zamacueca direct naar cueca
De zamacueca werd in Peru populair aan het begin van de 19e eeuw. Sommige historici zien aanwijzingen dat de dans (ook wel zambacueca, mozamala of zanguaraña genoemd) al in het Inca-rijk gebruikt werd en exclusief Peruaans is, maar er lijkt ook invloed van Spaanse dansen als de jota en fandango. De dans was rond 1820 vooral populair onder Indianen en Afrikanen, ook wel zambos genoemd, en de teksten waren gericht op de zambas. Het woord zamba zelf stamt waarschijnlijk van een Angolese taal, waar het ‘dans’ betekent.
Zamba
Vanuit Lima verspreidde de zamacueca zich naar de noordelijke provincies van Argentinië en werd daar ontwikkeld tot de zamba. Dit is één van de meest gebruikte Argentijnse ritmes en wordt vooral in het binnenland ook nog veel gedanst. De zamba is een langzaam, wat melancholiek aandoend, ritme en wordt los van elkaar gedanst. In Argentinië wordt het element van hofmakerij benadrukt door het geraffineerde gebruik van zakdoekjes in de handen van beide dansers, waardoor de dans wel wordt beschreven als ‘een waarlijk choreografisch drama’.
Gedanste zamba.
De man die zo’n twintig jaar in het ensemble van Ramírez de Misa Criolla zong, Zamba Quipildor, kreeg zijn artiestennaam omdat aanvankelijk 95 % van zijn repertoire uit zambas bestond.
La Tristecita van Ariel Ramírez gezongen door Zamba Quipildor met Ariel Ramírez aan de vleugel
Al jardin de la república van Virgilio Carmona door Mercedes Sosa
Ariel Ramírez gebruikt in de Misa por la Paz y la Justicia de zamba voor de preek (Homilia) en de communie. De bekendste zamba van Ramírez is echter Alfonsina y el Mar uit Mujeres argentinas, het indrukwekkende lied over de zelfgekozen verdrinkingsdood van de Argentijnse dichteres Alfonsina Storni (foto), met tekst van Félix Luna.
Alfonsina y el Mar uit Mujeres argentinas van Ariel Ramírez door Javier Rodríguez, 2016
Alfonsina en de Zee door Astori Amsterdam 2018
Cueca
De zamacueca bereikte rond 1825 Chili en werd daar de Chileense cueca, de populairste dans van Chili. Tijdens de Chileens-Peruaanse oorlog, rond 1879, veranderde de naam in Peru in marinera. De westelijke cueca cuyana bereikte Argentinië vanuit Chili en de streek Cuyo aan de Argentijnse kant van het Andesgebergte. In de lay-backsfeer van dit wijngebied kreeg de cueca een veel rustiger vorm. De maat is 3/4 of 6/8, de toonsoort is opvallend vaak A mineur. De dans wordt begeleid door een gitaar, vroeger ook wel een harp.
Gedanste cueca cuyana.
El sueño de la vendimia, cueca cuyana van I. Guerrero en J. Viñas, door Opus Cuatro, Javier Rodríguez en het grootkoor van Cantapueblo 2016
De noordelijke cueca kwam vanuit Bolivia binnen in de noordelijkste provincie Jujuy. Indiaans/ creoolse instrumenten als de quena en charango zijn in de noordelijke cueca vaak te horen. De cueca wordt overal gedanst in Chili en in Argentinië. Iedere streek heeft zijn eigen elementen in de dans verwerkt. De cueca is levendiger dan de zamba, de noordelijke cueca weer levendiger dan de cueca cuyana.
Ariel Ramírez gebruikt in de Misa por la Paz y la Justicia een noordelijke cu
eca voor het Gloria en in Mujeresargentinas voor het strijdbare Juana Azurduy.
Gloria uit Misa por la Paz y la Justicia door Javier Rodríguez van CD Misa por la Paz/ Navidad Nuestra
Juana Azurduy uit Mujeres argentinas van Ariel Ramírez door Mercedes Sosa