baguala en vidala

De baguala is ontstaan vanuit de Peruaanse huayno, wordt overal in Noordwest Argentinië gezongen en is nauwelijks naar het oosten verspreid. De tekst wordt vaak bedacht op het moment van zingen en toont de diepste roerselen van de veelal beschonken zanger. Er wordt vaak van register gewisseld, ook met gebruik van falsetstem, vaak half snik, half schreeuw. Baguala betekent ‘wild’, waarschijnlijk vanwege de vrijheid van interpretatie en het gebruik van vaak heel hoge noten. De noten zijn gebaseerd op die van de grote blaasinstrumenten van de Andes, zoals de erke.

Ariel Ramírez gebruikt de baguala in het Kyrie van zijn beide missen, waarschijnlijk vanwege het smekende, wanhopige karakter.

Kyrie uit Misa por la Paz y la Justicia van Ariel Ramírez, Europese première Leiden 1997, solist Javier Rodríguez, verteller Peter Tuinman

De caja, een houten trom, vormt vaak de enige begeleiding, en wordt vaak bespeeld door de zanger zelf.
De Spaanstalige, gestructureerde baguala, al of niet met refrein, is langzaam en wordt in de provincie Tucumán veel gebruikt.
In de snellere, amorfe baguala uit Jujuy, worden vaak inheemse talen gebruikt. Op de baguala wordt niet gedanst.

  Misa Criolla van Ariel Ramírez  Deventer 2016, Javier Rodríguez met Huygens Vocaal Ensemble. Baguala van solist in begin Kyrie.

De vidala lijkt op de baguala, maar bezit een veel grotere muzikale en poëtische rijkdom en is meer vermengd met Europese invloeden. De vidala is ontstaan in de provincies Catamarca en Tucumán en is verwant aan de yaraví. De vidala wordt vaak door twee zangers tegelijk gezongen. Het begeleidend instrument is de bombo.
Dit geldt ook voor de vidalita (vidala’tje), maar dat ritme heeft muzikaal en in teksten niets met de vidala te maken. De vidalita is een ritme van de Pampa’s en heeft zijn oorsprong in het Spaanse Zaragoza. Wel ritmisch verwant met de vidala is het levendige carnavalsritme van de chaya uit de westelijke provincie La Rioja.

Javier Rodríguez, foto Ad Bom, Driebergen

La Huida, vidala uit Tucumán uit Navidad Nuestra van Ariel Ramírez, repetitie Leeuwarden met Javier Rodríguez en Huygens Vocaal Ensemble

El Nacimiento, vidala uit Catamarca uit Navidad Nuestra van Ariel Ramírez, cd Misa por la Paz, met Javier Rodríguez en Huygens Vocaal Ensemble, fragment

Terug naar ritmes van de Andes in noord Argentinië